گرمخانه
گرمخانه، فضای اصلی حمام را تشکیل می دهد. حوضچه ای پر از آب ولرم در نزدیکی ورودی گرمخانه قرار داشت که چاله حوض نامیده می شد، تازه واردان پاهای خود را در آن برده و شست و شو می‌دادند. در سطح هم کف،در مدخل ورودی به گرمخانه که کف حمّام بود، با تخته سنگ های یکنواخت و زیبایی سنگفرش شده بود که عموماً دارای چند ستون سنگی و سقف گنبدی طاق و چشمه بود. در سقف هر طاق تعداد زیادی شیشه بود. در کنار سنگفرش های کف حمّام جوی های کوچک شیب‌داری قرار داشت که از سنگ ساخته شده بود و فضولات و آبهای اضافی را به خارج و فاضلاب حمل می‌کرد. خزینه‌ها مقابل درب ورودی گرمخانه ساخته می‌شد و برای بچه‌ها آب ولرم و برای بزرگ ترها آب گرم داشت.
خزینه به صورت دایره یا بیضی و یا چند ضلعی ساخته می‌شد. قطر هر خزینه بین چهار الی هشت متر بود و عمقی کمتر از دو متر داشت. در گوشه خزینه محل قیفی شکلی وجود داشت که آن را «سِلفدون» می‌نامیدند. سکوهایی در حاشیه گرمخانه جهت نشستن مردم وجود داشت که افراد روی آن می نشستند و بدن خود را صابون می زدند. یک قسمت از کف حمّام در قسمت فوقانی به شاه نشین شهرت داشته که اغلب سنگفرش آن صاف‌تر و مرغوب‌تر بوده و کسانی که رنگ یا حنا، بر ریش و دست و صورت خود می‌بستند چند ساعتی در این محل دراز کشیده یا خواب می‌رفتند.
سیستم گرمادهی حمام
سیستم گرمادهی حمام از انبار سوخت، دیگ، آتشدان، گودال های خاکستر و دودکش ها تشکیل می شد.
روشنایی حمام
برای تأمین روشنایی فضای تاریک حمام و تهویه هوای مرطوب آن، بازشوهایی در سقف تعبیه می شد.
مصالح به کار رفته در ساختمان حمام:
سنگ مرمر برای کفپوش حمام، پله های ورودی، ستون حمام و لبه حوض
آجر جهت ساخت دیوار و سقف حمام
کاشی جزو مصالح تزیینی و پوششی سطوح حمام بود . از کاشی جهت پوشش کف، دیوارها، ازاره، سکو و حوض استفاده می شد.
از سنگ لاشه ها در پایه حمام استفاده می شد.
ساروج در تزیینات سقف و پوشش کف حوض به کار می رفت.
تنبوشه نیز در سیستم آبرسانی حمام به عنوان لوله مورد استفاده قرار می گرفت.
بر روی دیوارها و سقف حمام نقوش گیاهان و حیوانات با هنرمندی استاد زبردست طراحی شده بود. گاهی بیت شعر یا آیه ای از قرآن بر روی کاشی های دیوار یا سردر حمام با خط خوش، به چشم می خورد که نشان از فرهنگ و ادب مردم سرزمین مان دارد.
از حمام های معروف ایران می توان به موارد ذیل اشاره نمود:
– حمام های خصوصی
اغلب حمام های خصوصی در محدوده زندگی اعیان و اشراف و افراد متمول جامعه ساخته می شدند. حمام فین کاشان، نمونه معروف حمام خصوصی می باشد که خود شاهدی ست بر حادثه تلخ تاریخی قتل امیرکبیر.
-حمام های عمومی
۱- گرمابه حاج محمد رحیم (صفا) قزوین
۲- حمام وکیل کرمان
۳- حمام شیخ بهایی که طبق حکایات، گرمای آن با شمع تأمین می شد.
۴- حمام گنجعلی خان کرمان
۵- حمام تاریخی ظهیر الاسلام اردبیل
۶- حمام چهار فصل اراک
۷- حمام وکیل شیراز
